Në vitet e fundit, studentët në Tiranë po përballen me një krizë të thellë strehimi për shkak të rritjes së ndjeshme të çmimeve të qirave. Sipas agjencive imobiliare, qiratë janë rritur me 24% në dy vitet e fundit, duke e bërë të vështirë për studentët të gjejnë akomodim të përballueshëm.

Rritja e shpejtë e popullsisë urbane, mungesa e një infrastrukture të qëndrueshme të strehimit dhe varësia nga tregu i lirë janë disa nga faktorët kryesorë që kanë çuar në këtë situatë. Ndërtimi intensiv dhe mungesa e planifikimit afatgjatë kanë krijuar një krizë të mobilitetit dhe strehimit në qytet.

Një nga mënyrat më të menjëhershme dhe të prekshme për të përballuar krizën e qirave në Tiranë për studentët mbetet përmirësimi i sistemit të konvikteve. Aktualisht, në disa prej tyre, kushtet janë të papërshtatshme për një jetë dinjitoze.

“Në disa godina ka lagështi, mungesë ngrohjeje dhe ndarje jo të përshtatshme sanitare. Studentët shpesh e shohin jetesën në konvikt si zgjidhjen e fundit,” shprehet sociologu Dritan Mezini, i cili ka studiuar për vite me radhë jetën studentore në vend.

Ai thekson se është urgjente një strategji kombëtare për të modernizuar dhe zgjeruar kapacitetet e tyre. Ministria e Arsimit ka premtuar rikonstruksione të reja, por procesi ecën ngadalë dhe nuk mbulon fluksin në rritje të studentëve që vijnë nga rrethet.

Një tjetër opsion që është përmendur shpesh është subvencionimi i qirasë për studentët me të ardhura të ulëta. Kjo ide është propozuar edhe nga Unioni i Studentëve të Shqipërisë, i cili në një raport të fundit thekson se “një pjesë e konsiderueshme e studentëve shpenzojnë mbi 60% të të ardhurave mujore vetëm për qira.”

Edlira Gjoni, eksperte e politikave rinore, sugjeron që ky subvencion të lidhet me performancën akademike dhe gjendjen sociale të studentit:

“Nuk ka arsye pse një student me mesatare të lartë dhe që vjen nga një familje me vështirësi ekonomike të detyrohet të punojë me kohë të plotë për të përballuar qiranë,” thotë ajo.

Modele të tilla funksionojnë prej vitesh në vende si Gjermania, ku programet shtetërore ofrojnë ndihmë direkte mujore për studentët në nevojë.

Një tjetër zgjidhje e re që po merr vëmendje është krijimi i platformave për ndarjen e banesave mes studentëve. Aktualisht, disa grupe në rrjetet sociale, si “Banesa për studentë në Tiranë” në Facebook, janë kthyer në hapësira ku të rinjtë ndajnë oferta, kërkesa dhe këshilla mbi jetesën me qira. Megjithatë, mungon një platformë e institucionalizuar, e mbikëqyrur nga universitete ose bashkia, që të sigurojë siguri dhe besueshmëri për përdoruesit. “Një aplikacion i menaxhuar nga universitetet publike apo bashkia e Tiranës do të ishte një ndihmë reale. Studentët do të mund të gjenin bashkëjetues të verifikuar, çmime të arsyeshme dhe të dhëna transparente,” propozon Erion Ndrenika, gazetar dhe analist që ka trajtuar çështjen e strehimit të të rinjve në media të ndryshme.

Një zgjidhje me ndikim afatgjatë është bashkëpunimi mes qeverisë dhe sektorit privat për ndërtimin e banesave të përballueshme. Ky model ka funksionuar me sukses në vende të tjera dhe mund të përshtatet në kontekstin shqiptar.

Për shembull, në vitin 2023, universiteti privat Polis në Tiranë lançoi një projekt pilot për të ndërtuar një mini-kamp studentor me çmime më të ulëta dhe ambiente të përbashkëta për të nxitur komunitetin. Megjithëse i vogël në përmasa, ky projekt ka treguar se kur vullneti bashkëpunues ekziston, zgjidhje mund të gjenden. “Nëse një institucion privat mund të ofrojë strehim me standarde të mira, pse të mos e bëjë edhe shteti përmes një partneriteti të strukturuar?” ngre pyetjen Lorena Goga, eksperte urbane.

Për të zbatuar këto zgjidhje, është e nevojshme një qasje e koordinuar midis institucioneve shtetërore, universiteteve dhe sektorit privat. Për shembull, ndërtimi i konvikteve të reja kërkon investime nga qeveria dhe bashkëpunim me universitetet për menaxhimin e tyre. Subvencionet për qira kërkojnë një sistem të mirëadministruar për identifikimin dhe ndihmën e studentëve në nevojë.

Siç thekson Dr. Erion Muça, pedagog në Fakultetin e Ekonomisë në Universitetin e Tiranës:
“Zgjidhjet për strehimin studentor nuk mund të vijnë vetëm nga një institucion. Është e nevojshme të krijohet një partneritet funksional mes qeverisë, universiteteve dhe bizneseve të vogla që operojnë në tregun e qirave. Ndërhyrja duhet të jetë e përbashkët dhe e qëndrueshme.”

Po ashtu, në një raport të Qendrës për Zhvillim Komunitar “Sot për të Ardhmen” (2023), theksohet se:
“Mungesa e një databaze kombëtare për studentët që kanë nevojë për strehim e bën të vështirë identifikimin e përfituesve dhe shpërndarjen e ndihmës në mënyrë të drejtë.”

Rezultatet e mundshme

Nëse këto zgjidhje zbatohen me sukses, pritet që studentët të kenë akses më të mirë në strehim të përballueshëm, duke reduktuar stresin financiar dhe duke përmirësuar përqendrimin në studime. Gjithashtu, kjo mund të çojë në një ulje të kërkesës për banesa në tregun e lirë, duke ndikuar në stabilizimin e çmimeve të qirave.

Në një intervistë për emisionin “Përballë”, aktivistja Rinela Xhunga nga Lëvizja “Studentët për Strehim” deklaroi:
“Kur studentët nuk kanë ankthin e të pasurit një çati mbi kokë, performanca e tyre akademike përmirësohet dukshëm. Kjo është një çështje e drejtpërdrejtë e të drejtave të njeriut dhe barazisë në arsim.”

Megjithatë, zbatimi i këtyre zgjidhjeve përballet me sfida të ndryshme, si mungesa e fondeve, burokracia dhe mungesa e bashkëpunimit ndërinstitucional. Për më tepër, ndërtimi i konvikteve të reja kërkon kohë dhe planifikim të kujdesshëm për të shmangur problemet e mëvonshme.

Sipas një raporti të Kontrollit të Lartë të Shtetit (2022), një nga problemet kryesore në projektet e strehimit për studentë ka qenë:
“mungesa e një strategjie afatgjatë dhe vonesat në procesin e prokurimeve publike që kanë sjellë ndërprerje apo dështime të projekteve.”

Edhe eksperti i planifikimit urban, Prof. As. Dr. Sokol Kodra nga POLIS, thekson:
“Nëse ndërtimi i konvikteve të reja nuk përcillet me plane urbanistike të integruara dhe me shërbime mbështetëse, atëherë problemi vetëm sa zhvendoset në hapësira të reja dhe nuk zgjidhet realisht.”

Ky rast tregon rëndësinë e planifikimit afatgjatë dhe bashkëpunimit ndërmjet sektorëve të ndryshëm për të adresuar problemet e strehimit. Për të siguruar një të ardhme më të mirë për studentët, është e nevojshme që zgjidhjet të jenë të qëndrueshme dhe të përshtatura me nevojat e tyre specifike.

Rritja e qirave në Tiranë ka krijuar një situatë të vështirë për, por me zbatimin e zgjidhjeve të përshtatshme dhe bashkëpunimin e të gjitha palëve të interesuara, është e mundur të përmirësohet situata dhe të sigurohet strehim i përballueshëm për të gjithë studentët.q